brand experience

 

پس از تجربه کابوس‌وار کارشناسی و دانشگاه فنی، بالاخره می‌توانم در رشته مورد علاقه‌ام درس بخوانم. در دانشگاهی که پارسال فکرش را هم نمی‌کردم به آن بروم اما امسال با رغبت تمام و پیش از بهشتی و تهران و علامه انتخابش کردم. این انتخاب چند درس و تجربه بزرگ هم برایم داشت. برآورد منطقی هزینه- منفعت، شکستن کلیشه ذهنی اسم‌های بزرگ و لمس کردن از اعماق وجود که برند اصلا همه‌چیز نیست و جریان پول + هدف‌گذاری درست، می‌تواند کیفیتی حتی بهتر از برند برای هر موسسه‌ای بیاورد. این که واقعیت مهم‌تر از رویاست. و البته بالاخره زندگی کردن در تهران که ایده‌ درستی از آن ندارم. یعنی می‌دانم خودم قرار است چه کارهایی بکنم اما دقیقا نمی‌دانم او قرار است در پایان با من چه بکند.

 

ارتباط غیراخلاقی واقعی کدام است؟

 

 

به پنج جهت، ازدواج را خلاف اخلاق می دانم.

 

 

1- جهت اول اینکه معتقدم ازدواج قِوامش به احساسات و عواطف و هیجانات است و احساسات و عواطف و هیجانات، غیر اختیاری ترین بخش وجود ما هستند. آن وقت در نهاد ازدواج می خواهیم غیر اختیاری ترین بخش وجود ما زیرِ مهمیزِ قانون و تبصره و ماده در بیاید و این خیلی بی معناست و نتائج اخلاقی منفی خواهد داشت.

 

2- نکته ی دوم اینکه عشق امری ذوطرفین است بنابراین اگر ویژگی ای در من عوض شود یا ویژگی ای در معشوق من عوض شود یا در هر دوی مان عوض شود بی شک عشق شدت و ضعف پیدا می کند. قوام عشق به طرفین است. جایی که ضعف پیدا می کند باعث می شود که شما در ازدواج اگر به وفاداری که وظیفه ی اخلاقی تان هست عمل کنید، باید با این شخص زندگی تان را ادامه دهید اما این با "صرافتِ طبع" ناسازگاری دارد که آن هم وظیفه ی اخلاقی ماست. چرا باید اصلاً نهادی درست کنیم که میان دو تا وظیفه ی اخلاقی ما تعارض ایجاد کند؟ و من هر کدام از این دو را انتخاب کنم مشکل دارم. پس از اول این تعارض را بین این دو درست نکنیم.

 

3- نکته ی سوم این است که شما به همان دلیلی که عاشق این فرد شده اید ممکن است در آینده عاشق فرد دیگری هم بشوید و ممکن است آن عشق شدت بگیرد بر این عشق. بعد با چه استدلالی می شود حق شما را از زندگی با آن فرد گرفت؟ چرا باید کاری کنیم که تعهد نسبت به همسر سابق با عشق نسبت به فرد دیگری تعارض پیدا کند؟

 

4- نکته ی چهارم اینکه سلامت روان آدم که تأمینش وظیفه ی اخلاقی آدمی است نیازمند حریم خصوصی است و ازدواج حریم خصوصی را از شما می گیرد. یعنی شما برای سلامت روانی تان نیاز دارید که حریم خصوصی برای خودتان داشته باشید. حریم خصوصی این است که من یک آناتی یک لحظاتی باید آنچنان که می خواهم در تنهایی به سر ببرم و این وانهادگی و تنهایی در زندگی زناشویی همیشه سلب می شود…

 

5- نکته ی پنجم فرض کنید که شما سینما را دوست دارید و از تئاتر نفرت دارید و همسرتان تئاتر را دوست دارد و از سینما نفرت دارد و شما می خواهید با هم بروید بیرون؛ اینجا کار آسان است و اگر بخواهید خیلی عاقل باشید و بخواهید اخلاقی عمل کنید می گویید تو برو تئاتر خودت و من می روم سینمای خودم. تا اینجا مشکلی نیست اما اگر در یک مسئله ای بود که نشود گفت من می روم راه خودم را و تو برو راه خودت را چه؟ مثلا می خواهیم خانه بخریم. من می خواهم خانه ای را بخرم که در محله ای باشد که هوای سالمی دارد ولی پرستیژ اجتماعی ندارد ولی همسرم می خواهد در محله ای خانه داشته باشد که پرستیژ اجتماعی دارد ولی هوای بسیار آلوده ای دارد. آیا اینجا می شود گفت که تو خانه ی خودت را بخر و من خانه ی خودم را می خرم؟ مشکل دقیقاً این است که اگر بخواهم حق همسرم را حفظ کنم باید حق خودم را ضایع کنم و اگر بخواهم حق خودم را حفظ کنم باید حق همسرم را ضایع کنم. فرض کنیم در خرید خانه هم ماجرا را اینگونه فیصله دادیم که بیا در خانه خریدن تو حرف من را گوش کن منتها در اتومبیل خریدن من حرف تو را گوش می کنم. اما اینجا درست است به لحاظ اخلاقی، نزاع فیصله پیدا کرده است اما آهسته آهسته شما به لحاظ روانی به این نتیجه می رسید که من عشق این فرد را به هزینه ی بالایی دارم می خرم. هزینه اش این است که من از خواسته های خودم صرف نظر کنم.

 

سوال: آیا نمی شود عشق وجود داشته باشد و شخص از این دست هزینه ها ندهد؟

 

در علوم انسانی باید ببینیم که در اعمِّ اغلب موارد چگونه است و نمی توان به معدود ازدواج های متفاوتی که فاقد این تعارضات است اعتنا کرد.

 

ملکیان در مصاحبه ی دیگری یا ابوالقاسم فنایی، مکتوبات مصاحبه اول را ناقص می‌داند و می گوید من نگفته ام نهاد ازدواج غیر اخلاقی است بلکه مشروط کردنش به وفاداری تا مرگ و به قول معروف تداوم اجباریش -از لباس سفید تا کفن سفید- را خلاف اخلاق و سلامت روانی و دارای تبعات فاسد اخلاقی مانند خیانت و دارای توالی ها  و تتابعات فاسد پنجگانه می دانم. از جمله این که انسان ها ممکن است در آینده نظرشان نسبت به هم به دلایل مختلف تغییر کند. از اینجا به بعد اگر خیانت هم رخ ندهد، تظاهر به وفاداری و عشق جای وفاداری و عشق حقیقی را می گیرد و به واقع کیفیت ازدواج فدای کمیت آن می شود و زندگی اصیل و اخلاقی و با صرافت طبع، جایش را به دروغ و تظاهر می دهد.

 

 

دروغ‌های آینده

 

کجا مى‌‏روى زندانبان زیبا
با این کلید آغشته به خون؟

 

مى‌‏روم آن را که دوست مى‏‌دارم آزاد کنم
اگر هنوز فرصتى به جاى مانده باشد.
آن را که به بند کشیده‏‌ام
از سر مهر، ستمگرانه
در نهانى‌‏ترین هوسم
در شنیع‌‏ترین شکنجه‏‌ام
در دروغ‏‌هاى آینده
در بلاهت پیمان‏‌ها.

مى‌‏خواهم رهاییش بخشم
مى‌‏خواهم آزاد باشد.

 

 

[ ژاک پره‌ور ]‌

‌

ناراضی، از کار افتاده، در جای ایستاده...

‌
من عاشق زندگی کردن بودم (و هستم.) اما واقعا با این شرایط دوست ندارم زنده بودنم تداوم پیدا کنه. نه اینکه برای پایان دادن بهش کاری بکنم اما هیچ تلاشی هم برای طولانی‌تر شدنش نمی‌کنم. این مسئله به خاطر ضعیف بودن یا تسلیم شدن نیست، به خاطر عدم رضایت از شرایط، عدم امکان تغییر و عدم امکان لذت بردن از زندگیمه.  

 

اکثر اوقات وقتی به آدم‌هایی نگاه می‌کردم که وضعیت وحشتناکی مدوامی داشتند با خودم می‌گفتم چرا و به چه امیدی به زنده بودن ادامه میدن؟ احتمالا تداوم رنج رو نمی‌دیدند یا شاید به شانس و احتمال ایمان داشتند. به هرحال، با هر دامنه و شدتی، این خود رنج نیست که ترسناکه، بلکه قطعی بودن تداوم‌ش هست که وحشتناکش می‌کنه. 

 

همیشه این توی ذهنت هست که در ۲۷ سالگی یا ۳۰ سالگی یا نهایتا ۳۵ سالگی به "جایی" می‌رسی. برای خودت شرایط پایدار و ثابت و نسبتا ایده‌آلی رو تصور می‌کنی اما وقتی به اون سن می‌رسی، می‌بینی هیچ خبری نیست. کار خاصی نکردی و به جایی هم نرسیدی. ترکیبی واقع‌بینانه از نتونستی+ نذاشتن+ نمی‌شد.

 

در نهایت شبیه سنت کهن وقف، تو هم مثل یه مِلک و دارایی وقفِ خانواده، کشور و یا شرایطت می‌شی.

 

وجود داری، اما برای دیگران.

ناراضی، از کار افتاده و در جای ایستاده.
‌

اجباری

 

با خودم قرار گذاشته بودم تا تمام نشدن خدمت سربازی‌ام چیزی در مورد آن ننویسم و منتشر نکنم. یک تصمیم شخصی و غیرقابل توضیح. تقریبا همینطور هم شد. به خاطر همین فکر نمی‌کنم (جز یکی دونفر) در اینجا کسی متوجه رفتنم شده باشد.

و خب حالا...و (دقیقا) امروز...که همه چیز تمام شده می‌توانم در مورد آن صحبت کنم. آنقدر تجربه و آنقدر داستان از این نوزده ماه و یازده روز دارم که فکر می‌کنم اگر فراموششان نکنم روزهای زیادی می‌توانم ازشان صحبت کنم. اما احتمالا این کار را نخواهم کرد. به نظرم انجام یک کار بزرگتر را به این تجربه بزرگ آمیخته به رنج بدهکارم که شاید در آینده به همان شکل محتوم‌ پرداختش کنم. اما چیزهای دیگری هست که باید بگویم و ثبت‌شان کنم:

 

1. من هم یکی از آن‌هایی بودم که می‌گفتم ایده سربازیِ اجباری، ظالمانه، مسخره، بی‌معنی‌ و یک وقت تلف کنی تمام عیار است. اما حالا، آن فکر و تصورم را پس می‌گیرم. دوران خدمت همانقدر که ممکن است ظالمانه، مسخره، بی‌معنی و پر از وقت های تلف شده باشد، می‌تواند سرشار از تجربه‌ها و آموخته‌هایی باشد که احتمالا در هیچ‌جای دیگری نمی‌توانی بدستشان بیاوری. نه در خانواده، نه در مدرسه و دانشگاه و نه با یک زندگی عادی در اجتماع. در واقع با سرباز بودن تو خواه‌ناخواه وارد یک سازمان انتظامی/ نظامی می‌شوی و به واسطه همین موقعیت و "خودی شدن" چیزهایی را می‌بینی و می‌شنوی و کارها و مسئولیت‌هایی را برعهده می‌گیری که طبیعتا هیچ‌جای دیگری نمی‌توانی تجربه‌شان کنی. از تجربه زندگی کردن در یک محیط با عقاید سیاسی، مذهبی، اجتماعی خاص گرفته تا شرکت کردن در فعالیت‌های پرمخاطره‌ای مثل تیراندازی کردن و تعقیب و گریز گرفته تا بالارفتن از کوه در ساعت چهارصبح و کمین‌‌زدن‌های چندساعته در کمرکش آن‌ها. البته همه خوبی این امر در موقتی بودن آن است. اینکه می‌توانی در مدت محدودی یک سبک خاص از زندگی را تجربه کنی و بعد بدون هیچ پایبندی‌ای بیرون بیایی و به زندگی عادی و هدف‌های خودت بپردازی.

 

2. یک محاسبه ساده ریاضی می‌تواند نشان دهد که اگر کمی باهوش و با پشتکار باشی سربازی آن‌قدرها هم که می‌گویند تلف کردن وقت نیست: از ۲۴ساعت شبانه روز به طور تقریبی یک چهارم (یا ۶ساعت از) آن در هر سبک زندگی‌ای به خواب می‌گذرد. تقریبا و به طور میانگین یک چهارم دیگر از آن به شکل مفید به فعالیت‌های مربوط به خدمت می‌گذرد. یک‌چهارم آن صرف کارهای روزمره و وقت‌تلف کردن‌های اجباری یا اختیاری می‌شود و یک چهارم پایانی هم معمولا در اختیار خود توست‌. در واقع از ۲۴ ساعت شبانه‌روز تنها ۶ساعت آن به شکل خاص صرف خدمت می‌گردد و باقی‌اش می‌تواند بسته به همت خودت و صدالبته یاری شرایط به شکل نسبتا مفیدی صرف امور شخصی و یادگیری و.... گردد.

 

3. یک اصطلاحی وجود دارد به نام "دزدیدن کار از دیگری" که من از کاربرد آن خوشم می‌آید. یک‌جورهایی به این معنی‌ست که تو چنان مشتاق یادگیری باشی که تنها با تماشای انجام کاری توسط فرد دیگر انجام دادن آن را یاد بگیری. البته همراه با پرسش‌گری‌های طولانی و سماجت و پیگیری برای بهتر شدن در آن. دزدیدن در اینجا در واقع به معنای برداشتن چیزی با اشتیاق و حرص بسیار است. مهارت‌هایی که توانستم در طول دوره خدمت کمابیش از دیگران بدزدم:

 

1. آگاهی از قوانین انتظامی و... و راهکارهای مقابله، مدارا یا تزویر در این خصوص

2. آشنایی جزئی با امور قضایی و نحوه‌ی درست پیگیری کردن پرونده‌ها و حضور موثر در دادگاه‌ و ...
3. آشنایی مختصر با امور نظامی مانند باز و بسته کردن‌ و تمیزکاری اسلحه‌های مختلف و تیراندازی با آن‌ها و...
3. آشنایی با امور انتظامی مانند نحوه بازرسی از افراد یا خودروها، دستبند زدن و دستگیری، بدرقه متهمین و...
4. تمرین مستقل بودن و انجام امور روزمره مانند درست خرید کردن، احساس مسئولیت در نظافت و امور جز‌ئی‌تر مانند کاشتن سبزی و نهال، پاک‌کردن ماهی و مرغ و ... انجام آشپزی (درست کردن این غذاها رو یاد گرفتم: قیمه، خوراک مرغ، ماهی، کتلت، شامی، کشک بادمجون، الویه، آبگوشت، ماکارونی، خوراک لوبیا، عدسی، آش، پیتزا، لازانیا)
5. یادگیری نحوه تعامل با افراد مختلف در طیف‌های بسیار گستره مانند سارق، معتاد، کلاه‌بردار، مجرم، شهروند عادی، اتباع بیگانه، وکیل، قاضی، نظامی‌، پایین دستی‌ها و بالادستی‌ها به صورت کلی و....

 

در پایان نمی‌خواهم بگویم سختی و مرارت یا ظلم و تباهی‌ای در خدمت اجباری وجود ندارد (در واقع آنقدر نقطه ضعف در قوانین و سیاست‌گذاری های خدمت و انواع و اقسام تبعیض و فساد و زورگویی و تخطی از قانون در اجرای آن وجود دارد که آدم را به معنای واقعی کلمه روانی می‌کند) اما آیا واقعا برای مایی که دست‌پرورده همین سیستم کاملا معیوب هستیم راهی هم برای آموختن جز در همین شرایط غیرنرمال هست؟ شاید این موقعیت غیرداوطلبانه بتواند فرصت خوبی باشد برای برطرف کردن نقاط ضعفی که در حالت عادی خیلی به چشم نمی‌آیند و یادگیری موضوعاتی جدید. اینکه چطور از این شرایط سخت و دیوانه‌وار به سلامت عبور کنی و در این بین راه‌های تعامل و معامله و دروغگویی با تسلط و شیادی را هم بیاموزی. بنظرم همینکه انسان در اثر این تجربه‌ها بتواند به شکل آدم قوی‌تر، غنی‌تر و عمیق‌تری به جامعه برگردد بسیار عالی‌ست.

 

توانایی انسان در فراموشی رنج‌ها بی‌نظیر است. شاید آنچه در نهایت برای انسان باقی می‌ماند همین آموخته‌ها و دستاوردهاست.
 

 

 

جام جهانی چشم‌هایت و کوفت

 

خوب که نگاه می‌کنم، می‌بینم بیان هنوز هم از زیر بار ننگ و ضربه‌های سنگین سلسله پست‌های لوس ِ "جام‌ جهانی چشم‌هایت" بیرون نیومده :)))

‌

گریختن از بازی‌ها

دارم به راه رهایی فکر می‌کنم. به قایق کوچک نجات خودم در میان این طوفان. مدت‌ها پیش این واقعیت را پذیرفتم که نمی‌توانم کوچک‌ترین کاری برای کشتی فعلی‌ بکنم. اما شاید بتوانم در آینده دریای خودم را عوض کنم.

اما همین هم کار سختی‌ست. نیاز به پیش‌زمینه‌ و پایه‌هایی دارد که برپا کردنشان کار هرکسی نیست. اما مشکل از کجاست؟ فرق آن‌هایی که نجات پیدا کرده‌اند و آن‌هایی که هر روز بیشتر و بیشتر همراه کشتی فرو می‌روند چیست؟

 

فکر می‌کنم تفاوت اصلی، تنها و تنها فرار از بازی‌ها باشد. جماعت هم‌سنخ ما درگیر بازی‌هایی‌‌ست که بیشتر از  هرچیز دیگری در این انفعال‌ عجیب و بدبختی بی‌پایان نقش دارد. ما مشغول بازی‌های گروهی‌ای شده‌ایم که از فرط رایج بودن هیچ به چشم نمی‌آید. بنظر نمی‌آید راهی برای رهایی جامعه از این بازی‌ها وجود داشته باشد، اما شاید هرکس بتواند خودش را نجات بدهد. می‌خواهم چندتایی از این بازی‌ها را نام ببرم....البته که بازی‌ها بی‌انتها و بی‌شمارند.

 

۱. بازی سیاست: یک بیت از حسین منزوی هست که من آن را خیلی دوست دارم...

 

ظلمت، صریح با تو سخن گفت، پس تو هم
با شب به استعاره و ایما سخن مگو.

 

اینکه دغدغه اتفاقات بد، بی‌کفایتی حاکمان و بدبختی آدم‌های پرتلاش و محروم و مظلوم این سرزمین را داشته باشیم حتما لازم است‌. اما سرگرمی با دغدغه فرق می‌کند. اینکه فقط بخواهی در سخنرانی‌هایت طعنه بزنی (آن هم نه به نهادهای اصلی و موثر) یا هر روز در میان خانواده و دوستان و در حد غرغرهای زمان سوار شدن به تاکسی‌ از آن‌ها حرف بزنی (یا درگیر هشتگ زدن و بازی‌های عموما بی‌فایده‌ای شبیه آن بشوی) هیچ سودی نه برای تو و نه برای هیچ‌کس دیگری ندارد. به نظر من کار و فعلی که برای تو هزینه‌ و رنج واقعی و ملموسی نداشته باشد هیچ ثمره‌ای در اجتماع هم نخواهد داشت. درنتیجه واکنش نشان دادن‌های اتفاقی و غیرمنسجم به حوادث اطراف، بی‌معنی و بی‌فایده است. پس یا با تمام وجود برای زندگی شخصی‌ات تلاش کن یا اگر واقعا خودت را یک فعال سیاسی/ اجتماعی می‌داند با شب به ایما و اشاره سخن مگو.

 

۲. بازی رابطه: چند ماه یا چندسال پیش جمله‌ای از سوگند خوانده بودم که نقل به مضمون آن، این بود که دیگر معیار جذابیت برای او میزان تلاش آدم روبه‌رویش برای زندگی‌ست و نه بیدار ماندن‌های شبانه و گفتگو‌ها و وقت‌گذرانی‌های طولانی در آن‌ ساعت‌ها یا زمان‌های دیگر. بله. درست است. این کار و سرگرمی‌های دیگر مشابه آن هم یک شکل بازی‌ست که نه‌خود آن فرد و نه آن رابطه را به جایی نمی‌رساند. به نظرم شرط لازم و اساسی برای شکل دادن به یک رابطه معنی‌دار، رسیدن (تقریبا بی‌پشتوانه) هردو طرف ماجرا به استقلال مالی و موفقیت اجتماعی‌ست. و البته بعد از آن هم خیلی چیزهای دیگر.

 

۳. بازی هنر: دقت کرده‌اید که تقریبا اکثر آدم‌ها، حداقل در یک برهه از زندگی‌شان، دارند روی رمان‌شان کار می‌کنند؟! کتابی که البته هیچ‌وقت تمام (و گاهی حتی اصلا شروع!) نمی‌شود، اما حرف زدن از آن و وانمود کردن به نوشتن آن برای فرد لذت‌بخش است. دلیل تمایل به این کار احتمالا این است که نوشتن هیچ هزینه‌ عیانی ندارد و تقریبا به هیچ مهارت اساسی‌ای هم نیاز ندارد. وانمود کردن به یادگیری موسیقی (و یک ساز) یا تلاش برای بازیگر یا خواننده شدن و.... و البته رها کردن تمامی آن‌ها در میانه، شکل‌های رایج دیگری از بازی هنر است که وقت و انرژی قشر متوسط را هدر می‌دهد و برای قشر ثروتمند هم یک سرگرمی جذاب محسوب می‌شود.

 

۴. بازی کتاب‌خوانی، تماشای فیلم و....: شاید برای یک آدم درون گرا هیج لذتی بالاتر از این لذت‌های ذهنی نباشد. اما هرکاری جایی و زمانی دارد. اینکه از نوجوانی عمده وقتت را صرف ادبیات و فلسفه و سینما بکنی شاید برای یک شهروند اسکاندیناوی امتیاز و ویژگی‌ای جذاب باشد اما برای یک جهان‌سومی این احتمالا به معنای آینده‌ای شوم از لحاظ اقتصادی و اجتماعی‌ست!

 

و در پایان....
نمیخواهم بگویم: "اگر می‌خواهی در زندگی به جایی برسی، باید از این بازی‌ها فرار کنی" چون اگر خوب فکر کنی اصلا جایی و جایگاهی در زندگی وجود ندارد. همه‌چیز تصنعی و ساخته خود ماست.

 

معنای زندگی البته در به غایت رساندن لذت برای خود است. تجربه تمامی لذت‌ها، با بهترین کیفیت ممکن. و این‌ احتمالا نیاز به ساختن یک پایگاه محکم دارد‌‌. شبیه به ساحلی دیگر رفتن و برپا کردن یک بندر در کنار دریایی که دوستش داری.  

 

 

داشتن خاطرات کافی نیست

 

برای نوشتنِ تنها یک بیت شعر،
باید شهرهای بسیار
افراد و چیزهای گوناگون را دیده باشید
باید حیوانات را بشناسید
باید چگونگی پرواز پرندگان را درک کنید
و بدانید گل‌های کوچک،
صبح‌ ها به‌وقتِ شکفتن چگونه رفتار می‌کنند
 

باید بتوان دوباره مرور کرد
راه‌ های سرزمینی ناشناس را
دیدارهای نامنتظر را
لحظه‌های عزیمت را
که سال ‌ها در انتظارشان بودیم
 

روزهای کودکی را که راز هنوز آشکار نبود
والدین را که باید به لرزه در‌می‌آمدیم
از سروری که به ما هدیه می‌کردند
اما درکی از آن نداشتیم
(این شادی از آن دیگری بود)

بیماری‌های کودکی را
که سخت غریب آغاز می‌ شد
با آن همه تغییرات عمیق و شدید

روزهای گذشته را
در اتاق‌ های آرام و بسته
صبح‌ های کنار دریا را
خود دریا
دریاها را
شب‌‌های سخت لرزان سفر را
که با ستارگان پر زدند و رفتند
و تنها توان فکر کردن به این‌ها کافی نیست
 

باید خاطرات شبانه‌ی عشق‌ های بسیار داشت
عشق‌هایی که هیچ ‌یک به دیگری شبیه نیست
خاطرات فریاد زنان از درد کودک در بطن خویش
خاطرات زائوهای لاغر و پریده‌رنگ و خواب‌آلود
که در بستر به خود می‌پیچند
 

باید بالای سر محتضران بوده باشید
باید کنار مردگان نشسته باشید در اتاق
آنجا که از پنجره‌ی باز گاه‌به‌گاه
صداهایی به گوش می‌رسد
و داشتن خاطرات هم کافی نیست
باید وقتی که بسیارند، بتوان فراموششان کرد
و باید با صبری عظیم انتظار کشید
تا دوباره بازگردند
زیرا خاطرات هنوز خاطره نیستند
تنها زمانی خاطره‌ می‌شوند که
در ما به خون و نگاه و رفتار مبدل شوند
آنگاه که دیگر نامی نداشته باشند
و نتوان تشخیص‌شان داد از خود
تنها در این زمان است
که فرا می‌‌رسد آن لحظه‌ی کمیاب.
 

و از میان کلمات بسیار،
نخستین واژه‌ی شعر، طلوع می‌کند.

 

 

 

[ راینر ماریا ریکله ]

 

 

زیبایی کمیاب

‌

-- تمامی این یادداشت اسپویلی در خصوص فیلم Silver Linings Playbook  می‌باشد.

 

قسمت موردعلاقه‌ام در فیلم Silver Linings Playbook آنجایی بود که پت و تیفانی بدون کم‌ترین‌ کشش مردانه/ زنانه‌ای نسبت به هم و به شکلی حرفه‌ای تمرین‌های رقص‌شان را با یکدیگر انجام می‌دهند و به پیش می‌روند. در غیاب احساسات و امیال به معنای واقعی کلمه پیشرفت می‌کنند و در نهایت آن نمره‌ی 5 از 10 معروفشان را می‌گیرند. 

 

اما خب در آخر همه چیز خراب می‌شود و می‌فهمیم اینطور نبوده که داستانی وجود نداشته باشد. که هردو نسبت به هم احساساتی دارند که تا آن لحظه (حداقل از جانب پت) خیلی عیان نشده است. البته زودتر از آن هم می‌توانستیم متوجه آن شویم. آنجایی که پت، بی‌اختیار، از پشت به بدن برهنه تیفانی خیره می‌شود که در حال عوض کردن لباس رقصش است. (البته آن نگاه خیره هم می‌توانست فقط به معنای یک جاذبه جنسی باشد، نه یک احساس عاطفی یا همچین چیزی.)

 

فکر می‌کنم در اغلب آدم‌ها (عموما مردها) یک شکل گرسنگی/عدم کنترل درونی عجیبی وجود دارد. گرسنگی‌ای که منجر به آن می‌شود تا تلاش کنند هر شکل از رابطه‌ای را که با زن‌ها(ی دلخواه و جذاب‌شان) دارند را تبدیل به یک رابطه جنسی و یا عاطفی کنند. (بسته به شخصیتشان)

 

متاسفانه گرسنگی حتی از فقیر بودن هم بدتر است. چون فقیر در عین نداشتن ممکن است سعه‌صدر، تحمل و بزرگی داشته باشد، اما گرسنه، گرسنه است چه داشته باشد یا نداشته باشد. در نتیجه حریص و سیری‌ناپذیر و نفرت‌انگیز است، اگر که بازیگر خوبی نباشد.

 

و‌ خب این خیلی بد و حقیرانه است که از سر گرسنگی نتوانی دوستانی از جنس مخالف داشته باشی که نه در گذشته و نه در حال و نه در آینده قرار باشد اتفاقاتی از جنس آن کشش‌ها بینتان بیفتد. حتی اگر شبیه تیفانی و پت برای تمرین رقص مجبور باشید از لحاظ فیزیکی هم آنقدر به هم نزدیک شوید. (البته این یک مثال اغراق‌آمیز است و بنظر می‌رسد رقصیدن عموما نمی‌تواند عاری از امیال و احساسات باشد. همانطور که برنارد شاو می‌گوید:
رقصیدن بیان عمودی یک اشتیاق افقی است. و تیفانی چه هوشمندانه از این راه برای درمان و برگرداندن پت به‌ زندگی عادی استفاده می‌کند)

 

البته باید به این‌ نکته هم اشاره کرد که اغوا نشدن‌های ابتدایی پت در برابر پیشنهادات وسوسه‌برانگیز تیفانی از سر قوی بودن یا گرسنه نبودن او نبوده است. اتفاقا از یک ضعف روانی نشات می‌گرفته که در اثر تماشای مستقیم خیانت همسرش به او شکل گرفته است. در واقع او به شکلی ناخودآگاه می‌خواسته دقیقا در جهت مخالف آنچه که همسرش انجام داده رفتار کند‌‌.

تمام این‌ها یعنی این فیلم و این رابطه مثال خوبی برای آنچه می‌خواستم بگویم نبوده، اما خب چاره‌ای نبود. جایی دیگر هم چیز بهتری ندیدم.

منفعت‌طلبی و ذات انسان

چندسال پیش جمله‌ی جالبی از یکی دوستانم که در کار نتورک مارکتینگ بود شنیدم، جمله‌ای که در همایش‌هایشان از آن استفاده می‌کردند و نقل به مضمون آن این بود که با هرکسی آنطور رفتار کن که انگار قرار است تا ساعتی دیگر یک میلیون دلار به تو هدیه کند!

 

کاری به این ندارم که خود نتورکرها اصلا شبیه به این جمله نیستند (و بیشتر شبیه به کیسه‌های متحرک پولی هستند که به تو‌ هم شبیه یک دسته‌چک یا عابر بانک نگاه می‌کنند و  می‌خواهند کالایی را که اصلا به دردت نمی‌خورد به زور در یقه‌ات بچپانند‌) اما خود این جمله و پیام پشت آن بنظرم جالب است‌ و اتفاقا چقدر دقیق و درست به یک ضعف بزرگ انسانی اشاره می‌کند‌. منفعت (مالی) رفتار ما را همیشه به وضوح عوض می‌کند‌. به خودم فکر می‌کردم که در کودکی و پیش از گرفتن عیدی چقدر مودب‌تر می‌شدم یا پیش از گرفتن ماهیانه چقدر سربه زیرتر بودم‌‌!

 

البته که هر خدمات‌دهنده‌ای در بازار هم به اندازه وسع مالی و میزان منفعتی که مشتری برایش دارد به او احترام می‌گذارد. اما در حقیقت این جمله می‌تواند چیز دیگری را هم در بیرون از دنیای کسب و کار و در قالب یک تمثیل به ما بگوید. اینکه می‌توانیم با یادآوری این مثال، بدون هیچگونه منفعتی آنی، که مشخص و قطعی باشد، به بهترین شکل ممکن با دیگران رفتار کنیم. اما آیا اینکار بهترین تصمیم در تعامل با دیگران است؟ یا بهتر بگویم، چنین کاری اصلا ممکن است؟!

 

مهمترین آدم زندگی‌تان را تصور کنید و به این فکر کنید که قرار باشد برای همه آدم‌های دور و نزدیک زندگی‌تان به اندازه او انرژی بگذارید و تقریبا به همان شیوه‌ای که با او رفتار می‌کنید با آن‌ها رفتار کنید.  تصور کنید چنین کاری در طولانی مدت چه انرژی عظیمی می‌طلبد! نیرویی که قطعا یافتن آن در هر انسانی ممکن نیست‌. بنظرم یک نقشه از پیش شکست‌خورده است.

 

اما اگر همچین کاری ممکن بود هم چه می‌شد؟ جدا از اینکه فکر می‌کنم طبیعتا هر آدمی شایسته بهترین برخورد و رفتار ما نیست، احتمالا ذات ما آدم‌ها اینقدر خوب نیست که بتوانیم بی‌چشمداشت و بدون فکر کردن به منفعت‌هایمان اینگونه باشیم! یعنی می‌توانیم اما دوام نمی‌آورد. فراموشش می‌کنیم و حتی اگر یادمان  باشد حوصله و حالش را نخواهیم داشت. در بهترین حالت شبیه لوئیسای نفرت انگیز me before you (با بازی امیلیا کلارک) می‌شویم که نه با هرکسی که تنها با میلیونر‌ها اینگونه رفتار می‌کند. با آن چشم و دل ناسیر و خنده‌های چندش منفعت طلبش.

  

هم‌مرتبه

‌
مطابق تجربه شخصی من، پزشک‌های ایرانی آدم‌های جالب و قابل معاشرتی نیستند. جرقه این اتفاق بد احتمالا از دانشکده‌های پزشکی شروع می‌شود جایی که اساتیدشان، نسل به نسل، به آن‌ها القا می‌کنند که "چیز" خاصی هستند. به همین‌خاطر خودشان را در دسته خاص و جدایی طبقه‌بندی می‌کنند و در نهایت مردم برای آن‌ها به دو دسته‌ی پزشک  (همکار و همسطح من) و غیرپزشک (نازل‌تر از من و همکاران من) تقسیم می‌شود. (یک بخش غم‌انگیز این داستان هم رفتار زشت بعضی از آن‌ها با سایر همکاران هم‌رسته خودشان، یعنی پرستاران و متخصصان بیهوشی است)

 

 مطمئنا این‌موضوع دلایل دیگری هم دارد که از نظر من مهم‌ترین‌شان تفاوت قابل توجه و تقریبا بی‌دلیل سطح درآمد آنها نسبت به سایر اقشار است. همین درآمد بیشتر باعث می‌شود که در طبقه اقتصادی خاصی در جامعه قرار بگیرند و این حس خودبزرگ‌بینی‌شان را تشدید می‌کند. به این دلیل ساده که مردم عموما تنگ‌دست ما، احترام بی‌جایی برای ثروتمندان قائل‌اند، شاید به این خاطر که فکر می‌کنند ممکن است از سمت آن‌ها چیزی دستشان را بگیرد.

 

از طرف دیگر فکر می‌کنم مردم ما در طول تاریخ همیشه احترام خاصی برای "طبیبان" قائل بوده‌اند. احتمالا به خاطر خردمندی و خیرخواهی این طبیبان و البته این دلیل درست که دست و ذهنی که می‌تواند درد را دور و بیماری را درمان کند، ذاتا ارزشمند است. احترامی که به شکلی بی‌جا و نادرست به این زمانه هم ‌منتقل شده است.

 

بخش بزرگی از خطای خودبزرگ‌بینی و غیرقابل معاشرت بودن و عدم دلپذیر بودن پزشک‌های ایرانی متوجه خودشان است اما مردم هم قطعا در این موضوع بی‌تقصیر نیستند. ما عموما نسبت به یک سری مشاغل و مناصب خاص احساس ضعف و خودکوچک‌بینی داریم. یک رئیس‌جمهور، یک ژنرال، یک وزیر و وکیل و پزشک و فرماندار و شهردار و بازیگر و...واقعا به ذات کسب این عناوین انسان خاصی نیست. آن‌ها فقط فرصت (و عموما رانت) کافی برای رسیدن به آن موقعیت را داشته‌اند. بهتر بگویم، این‌ها اصلا موقعیت‌های ارزشمندتری از سایر موقعیت‌ها نیستند. فقط قدرت بیشتری، آن هم به خاطر انتخاب و اجازه ما، در اختیار دارند؛ همین.

 

به‌ نظرم نباید اجازه دهیم شخصی به ذات منصب و موقعیتی که در اختیار دارد احساس کند بلندمرتبه‌تر از ماست‌. همیشه باید هم‌سطح و هم‌طراز با دیگران رفتار کرد. حتی اگر به وضوح قدرت و ثروت بیشتری در اختیار داشته باشند.

 

 

پرونده‌سازی

‌
همیشه دوست داشته‌ام وقتی انجام کاری را انتخاب می‌کنم، آن را در حد اعلا و به کمال انجام دهم. برای همین وقتی خواندن کتابی را تمام می‌کنم می‌نشینم و تمام نقد‌هایی را که درباره‌ی آن نوشته شده است را می‌خوانم. مهم نیست نظر یک نویسنده دیگر باشد یا یک بلاگر و یا حتی یک کاربر ساده در گود‌ریدز. هرآنقدر که لازم باشد به خواندن درباره‌اش ادامه می‌دهم، زیر و بم زندگی نویسنده‌اش را در می‌آورم و برای خواندن کتاب‌های خوب دیگرش برنامه می‌ریزم، اگر دوستی آن کتاب را خوانده باشد با او راجع به آن حرف می‌زنم و وقتی تمام این‌کارها تمام شد می‌نشینم و راجع به آن می‌نویسم. گاهی درباره تکه‌ای که از آن خوشم آمده، گاهی درباره یک شخصیت از آن و گاهی هم درباره‌ی کلیت کتاب آنطور که معمول است.

 

تمام این‌ها باعث می‌شود کتاب خواندن (و به شکل دیگری تماشای فیلم و سریال یا شنیدن موسیقی) به جای یک دیدار نسبتا معمولی برایم تبدیل به یک ضیافت لذت‌بخش شود. اما هدف از همه این‌کارها چیزی بیشتر از یک لذت زودگذر است. این به تجربه برای من ثابت شده است که شکل عادی و سرگرمی‌گونه مطالعه و تماشا...و یا هر شکل دیگری از "تجربه" در بلندمدت، چیز زیادی در کف دست آدم نمی‌گذارد. فراموشی انسان آنقدر بزرگ است که ممکن است باعث شود بعد از گذشت چندسال حتی اسم شخصیت‌های رمان مورد علاقه ۷۰۰صفحه‌ایت را هم به یاد نیاوری، چه برسد به آن چیزهایی که مثلا یاد گرفته بودی!

 

قبول دارم که خیلی از آموخته‌ها، مخصوصا اگر آنها را در بستر یک قصه و روایت تجربه کنیم، خواه ناخواه در درون انسان نهادینه و ماندگار می‌شود (مثل کسب ویژگی پرسشگری با خواندن رمان‌های داستایفسکی یا اخلاقی زندگی کردن با خواندن عمیق آثار تولستوی)  اما همیشه می‌توان عمیق‌تر تجربه کرد و بیشتر بدست آورد. معمولی خواندن یا معمولی تماشا کردن مثل آن است که گیاه بسیار کمیابی را پیدا کنی و برای گرفتن عصاره تنها کمی آن را بفشاری و بعد دورش بیاندازی. درحالیکه می‌توانستی تا آخرین قطره آن را به چنگ آوری!

 

آن گیاه بسیار کمیاب و ارزشمند برای ما زمان است. وقتی‌ست که صرف کاری می‌کنیم، در این عمر محدود. می‌توانیم سهل‌انگار باشیم و به آن تجربه به شکل یک گذرگاه بسیار ساده نگاه کنیم، یا آنجا خانه‌ای بسازیم تا هر زمان که خواستیم به آن برگردیم. من دومی را انتخاب کرده‌ام. هرچند در این روزها و سال‌های پیش‌رو کارهایی دارم که اولویت بسیاری بیشتری بر این شیرینی‌های مرفه‌گونه‌ مختص جوامع بی‌درد دارد، اما نمی‌خواهم آن فرصت‌های معدود و محدودی را هم که شبیه جایزه در این زندگی زمخت و بی‌روح نصیبم می‌شود از دست بدهم. می‌خواهم شبیه یک کارآگاه جدی و دقیق باشم که برای هر اتفاق مهمی یک پرونده باز می‌کند. به موقع سرصحنه حاضر می‌شود‌، با دیگران گفتگوهای موثر می‌کند، حرف می‌کشد، اگر لازم باشد به کتابخانه‌ها سر می‌زند، شواهد جمع می‌کند و پازل‌ها را کنار هم می‌چیند تا شاید یک روز بتواند معماها را حل کند. بهتر از حل کردن معماها اما، بودن در یک ماجراجویی‌ست که تمامی ندارد.

‌‌

https://t.me/ParvandeFilmha/29

 

You don't want me to be honest

‌

خیلی وقت‌ها نمی‌دانیم چرا ناراحت و افسرده و غمگین و ناراضی هستیم. دلیلش اما می‌تواند ساده باشد، سرکوب خواسته‌ها و دغدغه‌ها و امیال‌مان تا آنجا که خودمان هم در ظاهر فراموش کنیم واقعا چه می‌خواستیم و هم‌اکنون جای چه چیزهایی (یا حداقل "امکان" چه چیزهایی) در زندگی‌مان خالی‌ست.

در اپیزود نهم فصل اول سریال The Leftovers است که لوری مشاجره‌ای را با همسرش کوین آغاز می‌کند که به خاطر نگفتن دو حقیقت است‌. اول اینکه پسرشان چه کرده است و دوم اینکه چرا سیگار کشیدنش را پنهان می‌کند.

به نظرم روابط تنها تا جایی زیبا هستند که هیچ بازخواست و انتظار و مسئولیتی وجود نداشته باشد. در بهترین روابط ممکن است نود و نه انتظار ما دقیقا همان چیزهایی باشد که طرف مقابل خودش هم برای خودش می‌خواهد. اما همان یک دانه انتظاری که خواسته او نیست و خواسته‌ی ماست همه چیز را خراب می‌کند. و دروغ‌ها و نارضایتی‌های پنهان از همینجا شروع می‌شود. از همین تظاهر و فداکاری زیبایی که هیچوقت نمی‌تواند رنگ‌ و روی خواسته‌های واقعی‌مان را بگیرد.

مشکل اینجاست که این طبیعی‌ست که ما از هم انتظار و خواسته و طلب مسئولیت داشته باشیم و اصلا بدون این ها رابطه‌ای شکل نمی‌گیرد و پیش نمی‌رود اما...

خب همیشه همین "اما..." هست که کار را خراب می‌کند و نشان می‌دهد که تضادهایی در این دنیا وجود دارد که خوشبختی و هم‌سازی را غیرممکن می‌کند.

بخشی از خواسته‌های من مورد رضایت تو نیست. بخشی از خواسته‌های تو هم مورد رضایت من نیست. تفاهمی وجود ندارد. تنها پنهان کردن و پنهان ماندن...تا جاییکه نارضایتی‌ها آشکار می‌شوند و تبدیل به فریاد می‌شوند بر سر همدیگر. آوار می‌شوند بر سر همدیگر. دقیقا همانجایی که کوین (احتمالا) به حق فریاد می‌زند F**k you Laurie.

+ Laurie: Did you just smoke?
- Kevin: What?

+ You smell like cigarettes.
I mean, I don't really care. You're the one that wanted to quit.
Just be honest, this time.

- "This time"?

+ Tommy told me about Michael.
- So what? You're angry because I didn't say something?

+ Why didn't you?
- Because it's not my fucking place.

+ What is your place, Kevin? Is it here?
Be honest.
- You don't want me to be honest.

+ Yes, I do.
- Okay, um...I smoked...and I don't want a dog.

+ Why didn't you just tell me?
- Because you wanted it.

 

 

high minded

 

1. God is the pain of the fear of death.

 

2. Marriage is the moral death of every proud soul, of all independence.

 

 

- Demons - Fyodor Dostoevsky

 

در ز عوام بسته به چون تو به خانه اندری....

‌

در همه چیز مخاطب خاص و عام وجود دارد. الخصوص سینما. عام یا عوام بودن درباره هنر را من به اشخاصی می‌گویم که ذوق و فهم شان تربیت نشده. این افراد ترجیح می دهند پیام و محتوای فیلم و حتی شوخی‌ها، کاملا مشخص و به ساده ترین شکل ممکن به آنها انتقال داده شود. ان‌ها اگر فیلم های طنز کوریسماکی، برادران کوئن، وودی آلن، مک دونا و روی اندرسن و دیگر کارگردان های مولف را ببینند، دچار ملال و آزردگی می شوند و خواهند گفت که کجای این فیلم ها خنده دار هستند؟ که یکی از دلایل آن شاید آشنا نبودن به نکات مهم در بیان فرم، دیالوگ و میزان سن مولف یا خود فیلم است.

نکته ی دیگری که باید به آن اشاره داشت، این است که تمام انسان ها به صورت بالقوه هم عوام هستند، هم خواص. آقای ایکس تخصص بالایی در نجاری دارد اما همسایه‌اش هیچ شناختی به نجاری و فوت و فن آن ندارد. برعکس آقای همسایه شناخت در خور توجهی به گل و گیاه و باغبانی دارد که آقای X از آن هیچ سررشته ای ندارد.

این جایگاه شخص در مکان و موقعیت خاص فردی ست که عام و خاص بودن شخص را تعیین می کند. آدمی نمی تواند در همه چیز صاحب نظر باشد. یک فرد تحصیل کرده می تواند در مقابل ساده ترین دانش و تخصص یک کارگر ساده به هنگام کار یدی عوام جلوه کند.

در سینما نیز چنین است. مادامی که فرد عادت داشته باشد که فیلم های عامه پسند و سطحی (سطحی و عامه پسند بد یا دشنام نیست) ببیند، نباید از درک نکردن فیلم های بعضاً فاخر احساس ندامت و شرمندگی کند، چرا که نگاه آن شخص هنوز تربیت نشده است.

اینکه باید فیلم های خواص پسند را دید، فهمید و لذت برد، یک نیاز فردی است. جوانه های این نیاز باید کاشته شود. شخصا دلیلی نمی بینم که باید احساس نیاز کنم به فهم تخصصی مسائل فیزیک کوانتوم. اینکه این نیاز را ندارم، دلیل بر سطحی بودن و کم خردی و بی ذوق بودن بنده نیست. میل و نیاز یا احساس کمبودی در من ایجاد نشده که بخواهم این دانش را فرا بگیرم. به هرحال عوام بودن فحش نیست، یک توصیف ساده است...

‌

مرگ کامل می شود

«در واقع، اشتباه است که مرگ را پیشِ رویمان بدانیم: بخش عمده‌ا‌ی از مرگ قبلاً رخ داده است. سال‌های پشتِ سرمان {اکنون} در چنگِ مرگند.»

-- سِنکا

۱. این روزها بیشتر از همیشه به معنای زندگی فکر می‌کنم، اینکه چه چیزهایی می‌تواند در پس و پشت این حیات شگفت‌انگیز وجود داشته باشد (یا نداشته باشد)...اما نمی‌توان به زندگی فکر کرد و در فکر انتهای آن نبود.

۲. امروز وقتی در ساعت ۱۷:۴۴ دقیقه عصر به این بینش شگفت‌انگیز سِنکا - فیلسوف مشهور رواقی* - برخوردم انگار شور نوشتن دوباره در من بیدار شد. فکر می‌کنم این یعنی می‌توان با صحبت کردن از مرگ هم به نوعی از زندگی رسید.


۳. من فکر می‌کنم انسان‌های جوان و سالم معمولا نمی‌تواند درک یا حتی تخیلی از مرگ داشته باشند. ما نمی‌توانیم انتهای مسیر را ببینیم و گمان می‌کنیم این جاده تا بی‌نهایت گسترده‌ است. خودمان را همیشه سالم و امیدوار‌ و "در جستجو" تصور می‌کنیم، نامیرا و جاودانه. احتمالا تنها آدم‌هایی که خبر مرگشان را از پزشک شنیده‌اند یا به هر دلیل دیگری در چند قدمی مرگی قطعی قرار دارند می‌توانند تصوری (درست یا غلط) از مرگ داشته باشند.

۴. من همیشه مرگ را شبیه خاموش شدن همیشگی یک کامپیوتر تصور کرده‌ام. اما حالا فکر می‌کنم این شاید فقط تمثیل آتئیست‌گونه‌‌ی خوب برای مرگی زودهنگام و ناگهانی در اثر سوانح و اتفاقات باشد. آنطور که سنکا می‌گوید مرگ بیشتر شبیه سوختن یک کبریت است. خاکستر ِ پشت تو، خود مرگ است...این یعنی وقتی آتش به انتهای کبریت می‌رسد مرگ‌ فرا نمی‌رسد، بلکه کامل می‌شود. بخشی از ما همین حالا هم مرده‌ است، اینگونه می‌توان مرگ را در سلامتی و قدرت نسبی و زودگذر جوانی هم درک کرد و چیزهایی فهمید، پیش از آنکه به زور بهمان فهمانیده شوند.

 

* رواقیگری شاخه ای فلسفه اخلاق شخصی است مبتنی بر سیستم منطق و مشاهده ادراکات جهان طبیعی است. براساس آموزه‌های این فلسفه انسان به عنوان موجودات اجتماعی می‌بایست راه رسیدن به خوش‌روانی (خوشبختی، یا نعمت) را پیدا کنند و به حالت رهایی از رنج (یا ατάρασια در یونانی لهجهٔ Attic) برسند - با این پیش فرض که میل به لذت یا ترس از درد باعث افراط و تفریط در زندگی آنها نگردد. در این فلسفه انسان با درک جهان، می‌بایست هماهنگ با طبیعت و با همکاری و رعایت انصاف و رفتاری عادلانه با دیگران در تعامل باشد. 

 

عقل معاش (۱)

 

داشتیم با پدرم درباره اوضاع بد اقتصادی در این روزها (و این سال‌ها) حرف می‌زدیم که گفت: "اشکالی نداره، اگر مجبور باشیم کمتر مصرف می‌کنیم."

من فکر می‌کنم طرز نگاه آدم‌ها به دنیا و مشکلاتشان شکل زندگی‌شان را مشخص می‌کند. مثلا در همین مورد یکی تصمیم می‌گیرد سفره‌اش را کوچک‌تر کند و دیگری برای بدست آوردن پول بیشتر و جلو زدن از تورم تلاش می‌کند. باورکردنی نیست که با تفاوت همین یک نگرش چقدر سطح زندگی دونفر می‌تواند با هم فاصله داشته باشد.

در سلسله پست‌های عقل معاش سعی می‌کنم طرز نگرش خودم را پیدا و تمرین کنم و اگر ممکن بود از ایده‌های دیگران هم استفاده کنم. به یک اقتصاد مقاومتی منطقی و غیر ایدئولوژیک فکر می‌کنم که سپری در برابر سیاست‌های خارجی و مخصوصا داخلی‌ سیاست‌مداران عزیزمان باشد.

اولین نکته هم شاید همین باشد. اینکه می‌توانی از ایده‌های بد هم چیزهای خوبی دربیاوری. مثلا کوچک کردن سفره تنها در صورتی خوب است که به اراده خودت انجام شود. و البته که مابقی سفره صرف سرمایه‌گذاری برای منافع آتی بلندمدت شود.

اما در هر صورت بهتر است تمرکز اصلی روی نگرش دوم گذاشته شود. اینکه باید هرماه بیشتر از ماه قبل دربیاوری و چه در درآمد حاصل از کار و چه در سرمایه‌گذاری از تورم پیشی بگیری. آن وقت می‌توانی بگویی سود کرده‌ای و چیزی روی چیزی گذاشته‌ای. در غیر این صورت و در بهترین حالت تنها ارزش سرمایه‌ات را حفظ کرده‌ای که البته بد نیست اما فایده‌ای هم ندارد و سطح زندگی‌ات را ثابت نگه می‌دارد.

 

نفرت

‌

پیش از این گفته بودم که فکر می‌کنم: باید تنها از چیزهایی که دوستشان داریم حرف بزنیم. اما حالا فکر می‌کنم ابراز تنفر هم گاهی لازم است. نه بیان تنفر از چیزهای پیش‌پا افتاده‌ای که ابتذالشان بر همه روشن و مشخص است. که حرف زدن از آدم‌ها و آثاری که ظاهر محترمی دارند و عموما به شکل تابوگونه‌ای، خوب پنداشته می‌شوند.

مرز چالش‌برانگیز اما آنجاست که ابراز تنفر ما، به آنچه که مورد تنفر واقع شده، بزرگی نبخشد. زیرا سمت دیگر نفرت، توجه است. آنچه که مورد توجه نباشد، مورد نفرت هم قرار نمی‌گیرد...

خب، شما از چه وبلاگ‌ها و وبلاگ‌نویسانی متنفرید؟

‌

تکرار ِ تکرارها

یکی از چیزهایی هم که درباره‌ی ما آدم‌ها جالب نیست همین پذیرفتن خود است. اینکه تقریبا تا ۲۵ سالگی تصمیمان را می‌گیریم. دین و آیین و سمت و سوی زندگی‌مان را انتخاب می‌کنیم، شریک زندگی و شغل و درآمدمان را می‌پذیریم‌. اخلاق‌ها و عادت‌ها و تفریحات و دوستانمان را برمی‌گزینیم و بیایید بپذیریم همه چیز از همینجا تا پایان عمر تمام شده است!

این موضوعی‌ست که اخیرا بیشتر از همه چیز مرا از خودم نا امید کرده بود. همین دست از جستجو کشیدن...این که خودت را و آنچه را که داری یا قرار است داشته باشی را همانطور که هست بپذیری و بدانی دیگر هیچ زیر و رو شدن یا  تغییر کلیدی‌ای در کار نیست. تقزیبا برنامه همه چیز تا پایان عمر ریخته شده است و شاید تنها حوادث ناگوار بتوانند کمی هیجان تلخ به این زندگی غم زده تکراری عطا کنند.

من به مفهوم نخ‌نما شده‌ی به چالش کشیدن همیشگی خود فکر نمی‌کنم. که خودش کلیشه‌ای است که طبق یک الگو شکل می‌گیرد. یک چیز بزرگتری در ذهنم است که انسان را به فرای سکنی و آرامش ببرد و در عین حال در آن دست و پا زدن برای جلب توجه دیگران نباشد.

البته آدم ها همیشه بندهای تسکین‌دهنده را دوست داشته‌اند. آدم‌ها دوست دارند خانه و همسر و فرزندی برای در آغوش کشیدن داشته باشند‌‌. نه برای اینکه این‌ها ارزشمند یا معنایی برای زندگی کردن هستند بلکه برای اینکه از خاطر انسان می‌برند که معنایی برای زندگی وجود ندارد یا وجود دارد و چیزی بیشتر از این فرمول تکراری مسخره تاریخی ست...چیزی که باید آن بیرون و تا پایان عمر در تاریکی مطلق یا نوری کور کننده دنبالش بگردی.

خوب که نگاه کنی بین یک انسان ۲۵ و ۱۸ ساله تفاوت‌های زیادی از لحاظ شکل نگاه به زندگی، سطح تفکر و پختگی وجود دارد. اما معمولا آن تفاوت را دیگر بین یک انسان ۲۵ و ۳۲ ساله نمی‌بینی. چون آدم‌ها از یک جایی به بعد می‌ایستند و فقط تظاهر می‌کنند که پاهایشان را تکان می‌دهند. روزها شب می‌شوند و فصل‌ها تغییر می‌کنند اما تو خودت را می‌بینی که همانجا ایستاده‌ای و همان حزف‌ها را می‌زنی. بله. لباس‌هایت عوض می‌شود، ناگهان دست کسی را در دستانت می‌بینی و بچه‌ای هم در بغلت گریه می‌کند. اما پاهایت هر روز خسته‌تر می‌شود و لباس‌هایت هر روز ژنده‌تر می‌شوتد و بدنت هم فرسوده‌تر و در نهایت روزی ایستاده و درست در همان نقطه می‌میری و چال می‌شوی.

اما شاید زندگی چیزی بیشتر از آن نقطه باشد. شاید نباید بدانی فردا چه می‌خواهی، دنبال چه چیزی خواهی رفت، چه‌کسانی را دوست خواهی داشت و به چه سرنوشتی دچار خواهی شد. هر داشته و خواسته ثابتی در حکم فکر نکردن است. در اینکه بخواهی گذشته‌ی آرامش‌بخشی را که فقط از یک سکون نشات می‌گیرد دوست داشته باشی. چون ساده، راحت و بسیار بی‌دردسر است.

شاید زندگی کردن یعنی به جای عادت‌ها دنبال ضدعادت‌ها و به جای الگوها دنبال ضدالگوها باشی. چون تغییر کردن از تفکر و تلاش و زنده بودن نشات می‌گیرد و ادامه‌ی گذشته چه گذشته‌ی خودت باشد و چه تاریخ انسانی از سکون و (چیزی بیشتر از) تنبلی.

 

بیشتر و بالاتر از همه این‌ها، من حالا خوب می‌دانم، هیچ خانه‌ای در دنیا وجود ندارد که ساکنانش نمرده باشند.
‌

دشمن بزرگ

‌

جایی که زندگی می‌کنم یک دشمن بزرگ‌ دارم‌ که برای من شکل مجسم تمام مشکلات و معضلات و بدبختی‌هایی‌ست که در زندگی‌ام تجربه می‌کنم. با وجود تمام نفرتی که از او در همه این ماه‌ها داشته‌ام و خواهم داشت، اما حالا فکر میکنم وجود او می‌توانسته برای من یک جور خوش‌شانسی باشد. اینکه شرط خوشبختی تو بودن یا نبودن یک شخص یا یک چیز باشد همه چیز را ساده‌تر می‌کند. این که تو همه معضلات و محدودیت‌هایی را که در گوشه کنار زندگی فعلی‌ات وجود دارد را نادیده می‌گیری و همه چیز را خلاصه می‌کنی در همان دشمن بزرگ. در شکل بودن او. یا در بودن یا نبودن او.

فکر می‌کنم این فرض ساده‌انگارانه در مقیاس بزرگ‌تر در زندگی همه‌‌ی ما وجود دارد. مثلا هر حکومت استبدادی یا توتالیتر برای خودش یک دشمن بزرگ خلق می‌کند. مردم جامعه‌ی این حکومت تمامیت‌خواه هم اغلب یک دشمن بزرگ خواهند داشت که به جای یک کشور یا رژیم بیرونی، خود حاکمان کشورند. در نتیجه همه چیز برای هردوطرف ساده‌تر می‌شود. می‌توان همه‌ مشکلات و کاستی ها را را ارجاع داد به آن‌دشمن بزرگ و به شکل ساده‌تری بدبختانه به زندگی ادامه داد.

اگر در ناخودآگاه باهوش باشی می‌توانی از سمت روشن این تکنیک برای کاهش رنج‌های زندگی‌ات استفاده کنی. اما اگر خودآگاهی و فرض ساده انگارانه‌ی "دشمن بزرگ" را می‌بینی باید یک‌جایی تصمیم بگیری که از آن دست بکشی. چون اگر یک روز دشمن بزرگ (ازبین) برود خواهی دید که در مخمصه‌ی بزرگ‌تری گرفتاری. می بینی دیگر دشمن بزرگی وجود ندارد اما تو همچنان خوشحال و خوشبخت نیستی...یا ناکارآمدی و همچنان نمی‌توانی و دیگر بهانه‌ای هم وجود ندارد!

 

باید بپذیری که بدبختی‌ها (و البته خوشبختی‌ها) ابعاد و جزئیات و دلایل زیادی دارند. دشمن بزرگ می‌تواند بسیار ستمکار و کثیف و دهشتناک و در بدبختی‌های تو موثر باشد اما به هرحال همه‌چیز نیست. و همه چیز را در آن دیدن تنها یک تنبلی ذهنی برای فرار از درست فکر کردن است.

خوب که فکر کنی دشمن بزرگ می‌تواند واقعی باشد یا ساختگی. از طرفی ممکن است دشمن بودن درست باشد اما بزرگ بودن ساختگی. مهم اما تلاش برای دیدن واقعیت است، همانطور که هست، با تمام جزئیات پیدا و پنهانش.