البته میفهمم چه قیامتی برپا میشود ، وقتی هرچه در آسمان و زمین است در سرود و ستایشی واحد گره میخورد و هرچه زندگی میکند و زندگی کرده است به صدای بلند فریاد میزند : " پروردگارا ! تو عادلی ، چون راه هایت آشکار شده است "
وقتی آن مادر ، آن دیوی را که فرزندش را طعمه سگان ساخت ، در آغوش میگیرد و هر سه با چشمان اشکبار بانگ بر می آورند " پروردگارا ، تو عادلی ! "آنگاه ، البته آدمی به تاج معرفت دست می یابد و همه چیز روشن میشود . اما چیزی که آزارم میدهد اینست که نمیتوانم این هماهنگی را بپذیرم و تا در این دنیا هستم شتاب میورزم تا وسع خودم را بسنجم .
ببین ، آلیوشا ، شاید به واقع اتفاق بیفتد که اگر تا آن لحظه زنده باشم ، تا از خاک لحد دوباره بر خیزم که آن را ببینم ، من هم شاید با نگاه کردن به آن مادر که شکنجه گر کودکش را در آغوش میگیرد ، همراه دیگران بانگ می آورم : " پروردگارا ، تو عادلی ! " اما در آن وقت نمیخواهم بانگ در آورم . هنوز تا مهلت باقیست شتاب میورزم تا خودم را در امان بدارم و از هماهنگی والاتر به طور کلی چشم بپوشم . به اشک های آن کودک شکنجه دیده نمی ارزد ، همان کودکی که با مشت کوچکش بر سینه اش کوبید و توی آن مستراح بوگندو ، با اشک های تلافی نشده در درگاه " خداوند عزیز و مهربان " نیایش کرد !
نه نمی ارزد ، چون آن اشک ها تلافی نشد . باید آن اشک ها تلافی شود و الا هماهنگی نمیتواند در کار باشد . اما چگونه ؟ چگونه میخواهیم آن اشک ها را تلافی کنیم ؟ آیا امکان دارد ؟ با گرفتن انتقام آن اشک ها ؟ اما مرا به انتقام آن اشک ها چه کار ؟ مرا به دوزخی برای ظالمان چه کار ؟ دوزخ چه خاصیتی میتواند داشته باشد ، چون آن کودکان شکنجه شان را دیده اند ؟
+برادران کارامازوف - داستایوسکی
